Cisiojanus des Solothurner Anonymus

Aus Brevitas Wiki
Zur Navigation springen Zur Suche springen

Cisiojanus des Solothurner Anonymus; Jhesus das kindlin ward beschnitten / dry kunige von Orient kamen geritten

AutorIn Solothurner Anonymus
Entstehungszeit
Entstehungsort
AuftraggeberIn
Überlieferung Solothurn, Zentralbibliothek: Cod. S I 245
Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek: Cod. 535.16 Novi, 38r-38v
Basel, Universitätsbibliothek: Cod. A IX 38, 174v-177r
London, British Library: Cod. Add MS 12057, 11r-12v
Wien, Österreichische Nationalbibliothek: Cod. 3496, 10v
Wien, Österreichische Nationalbibliothek: Cod. 3502, 261v-262r
Wien, Österreichische Nationalbibliothek: Cod. 4781, 12v–18v
Zürich, Zentralbibliothek: Cod. C 101, 2r-3r
Zürich, Zentralbibliothek: Cod. S 318, 137-139
Trier, Stadtbibliothek: Cod. 2050/1695.8°, 13r-15v
Münster, Bischöfliches Priesterseminar: Cod. K 8° 112 (verschollen)
Frankfurt am Main, Universitätsbibliothek: Ms. germ. oct. 1, 1r-3v
Karlsruhe, Badische Landesbibliothek Cod. Lichtenthal 76, 153v–154v
Druck vom Drucker der 36-zeiligen Bibel, Mainz um 1456 (Exemplar: Cambridge University Library: Inc.0.A.1.2(6))
Druck von Günther Zainer, Augsburg 1470
Druck von Ludwig von Renchen, Köln um 1485
Druck in Bauernpraktik, ??? seit 1530
Druck von ???, ??? 1539 (Ausgabe: Runge, Heinrich: Eine Kalendertafel aus dem XV. Jahrhundert, S. 25f.; Sig, Ludwig: Vorgregorianische Bauernkalender, S. 57-60)
Druck von ???, ??? 1545 (verschollen laut Kully, Rolf Max: Cisiojanus)
Druck im Bonner Gesangbuch, Bonn seit 1630 (Exemplar: Düsseldorf, Archiv der Evangelischen Kirche im Rheinland, Archivbibliothek: Sig. Goe 3296)
Druck von Jakob Kündig, ??? 1553
Druck von Petrus Canisius, ??? 1567
Druck in Astronomia teutsch bei Christian Egenolffs Erben, Frankfurt am Main 1583
Druck von Abraham Saurs Calendarium Historicum, Frankfurt am Main 1594
Druck von Johannes Prüss, Strassburg 1524
Ausgaben Franke, Ruth: Peter van Zirns Handschrift, S. 91-95 (nach Cod. 535.16 Novi, 38r-38v)
Runge, Heinrich: Eine Kalendertafel aus dem XV. Jahrhundert, S. 25f.
Sig, Ludwig: Vorgregorianische Bauernkalender, S: 57-60
Kully, Rolf Max: Cisiojanus, S. 109-116 (nach Cod. I 245)
Wyss, Arthur: Ein deutscher Cisianus für das Jahr 1444, S. 17-19
Übersetzungen
Forschung

Cod. S I 245

Transkription von Cod. S I 245

Gener bin ich genant Grois
trunck dy sind mir gar woil erkant

A Jhesus
b Das
c kindlin
d ward
e beschnitten
f dry
g kunige
A von
b Orient
c kamen
d geritten
e vnd
f oppfferten
g Dem
A hern
b lobesam
c Anthonius Anthonius
d sprach
e zů
f Sebastian fabian sebastian
g Agnes
A sol
b da
c mit
d paulo paulus bekerung
e gen
f vnd
g sollen
A auch
b Da
c hin

Der |t| viii| stund.|
Dy |n| xvi| stund.|


Hornung heiß ich Gastu
nacket es gereuwet dich

d Da
e maria maria liecht mess
f wolt
g mit
A Agethen Agatha
b gan
c ihesum
d ir
e kind
f oppfferen
g schon
A da
b rieff
c valentinus valentinus
d mit
e macht
f freuwet
g euch
A der
b faßnacht
c wenn
d peter peter
e vnd
f mathias mathias
g kummen
A schier
b wysset
c das


Der| t |x |stunden
Dy| n| xiiij | stunden


Hy kum ich mertz den
pflůg ich vff stertz

d Mertz
e fert
f da
g her
A mit
b her
c thoman
d vnd
e spricht
f er
g müsst
A gregorium gregorius
b han
c mit
d dem
e wil
f er
g disputeren
A So
b kumbt
c benedictus benedictus
d vnd
e wil
f hofferen
g mariam maria verkundung
A vnser
b trosterin
c vnd
d dem
e jungen
f kindlin

Tag (vnd)| nacht| glych|


Apprill zů rechtem zil
dy win reben ich schnyden wil

Apprill vnd bischoff ambrosius
farent da her vnd sprechen alsus
dy Ostern wellen Tyburcium bringen
So wil Valerius das Alleluia singen
sprechen Jeorius vnd marcus zů hand
wiste das peter meylant

der t xiiij stunden
dy n x stunden


Hy kum ich stoltzer mey
Mit plumblin mancher ley

Mey das crutz Finden haut
Johannes lidet das olebat
gordian sprach zů seruatius
wir wellen zwar nicht baden alsus
nu gang vnd sag auch vrban schnell
das er vns bringe Petronell

Der t xvi stunden
dy n viij stunden


Brachmonat bin ich genant
det pflůg můß under dy hant

wir sollen frolichen leben
bonifacius wil es alles vergeben
Als bamabas mir haut geseit
vitus sprach mit bescheidenheit
geruasius vnd Alban wollen jagen
hans vnd henßlin sollen das Petro sagen

Der t xviij stunden
dy n vi stunden


Welcher ochs gern zeucht den pflüg
wellen in dy ern gemeinlich

Ewalt maria vnd vlrich
wellen in dy ern gemeinlich
des frauwet sich margreta gar fast
vnd machet das alles Arbogast
vnd magdalena wil auch Jacob liep han
Das verdrußet bischoff german

Der t xvi stunden
Dy n viii stunden


Wer da schniden well lern
Der mach sich vff in dy ern

Peter vnd steffan wünniglich
Oschwalt syxtus des frauwet sich
Laurentius sprach das wysß Allmenglich
maria wil farn zů hymelrich
lenhart ginge das sagen bartholomee
ludwig sprach das wyste johannis houpt ee

Der t xiiii stunden
Dy n x stunden


Gůttz mostes des hab ich vil
Dem ich in geben wil

Egidius bliese vß einem horn
Freuwet euch maria ist geborn
laißt vns das crutz erheben
so wird der herbst nehehen
matheus mauricius sprechen da
des ward cosmas vnd michel fro

Tag vnd nacht glich

Mit holtz soltu dich bewarn
Der Winter der kumbt gefarn

Remigius der hieß frantzen
mit gertruden frolichen tantzen
Dyonisius sprach was betutet das
es war gallen vnd lucas gestanden baß
vrsula sprach wer tantzen wil
der sy Symonis vnd myn gesell

Der t x stunden
Dy n xiiii stunden


In aller heiigen namen
seuw ich mynen samen

All heilgen fragen naich gutem win
wildeburdus sprach Iouffent hin
Martinus schencket guten most
vnd haut da by vil guten trost
cecilia clemens Seiten kathrinen das
bilhilt hieß kumen Andreas

Der t viij stunden
dy n xvi stunden


Mit würsten vnd mit braten
Saltu din hus beroten

Wenn kumbt jungffer barbara
sprach nycolaus zů maria
wy lange sol din lucia beiten
das sy dy kindlbett bereite
wenn thoma bringt schier dy wyhenacht
steffan haut her thoman bischoff gemacht.

Der t vi stunden
dy n xviii stunden

Textedition von Cod. S I 245 nach Kully, Rolf Max: Cisiojanus, S. 110ff

Gener bin ich genant
Grois trunck dy sind mir gar woil erkant

Jhesus das kindlin ward beschnitten
dry kunige von Orient kamen geritten
vnd oppfferten dem hern lobesam
Anthonius sprach zů Sebastian
Agnes sol da mit Paulo gen
vnd sollen auch Da hin

Der t viii stunden
Dy n xvi stunden


Hornung heiß ich
Gastu nacket es reuwet dich

Da maria wolt mit Agethen gan
lhesum ir kind oppfferen schon
da rieff valentinus mit macht
freuwet euch der faßnacht
wenn peter vnd mathias
kummen schier wysset das

Der t x stunden
Dy n xiiij stunden


Hy kum ich
Den pflůg ich vff stertz

Mertz fert da her mit her thoman
vnd spricht er müss gregorium han
mit dem wil er disputeren
So kumbt benedictus vnd wil hofferen
mariam vnser trosterin
vnd dem jungen kindlin

Tag vnd nacht glych


Apprill zů rechtem zil
dy win reben ich schnyden wil

Apprill vnd bischoff ambrosius
farent da her vnd sprechen alsus
dy Ostern wellen Tyburcium bringen
So wil Valerius das Alleluia singen
sprechen Jeorius vnd marcus zů hand
wiste das peter meylant

der t xiiij stunden
dy n x stunden


Hy kum ich stoltzer mey
Mit plumblin mancher ley

Mey das crutz Finden haut
Johannes lidet das olebat
gordian sprach zů seruatius
wir wellen zwar nicht baden alsus
nu gang vnd sag auch vrban schnell
das er vns bringe Petronell

Der t xvi stunden
dy n viij stunden


Brachmonat bin ich genant
det pflůg můß under dy hant

wir sollen frolichen leben
bonifacius wil es alles vergeben
Als bamabas mir haut geseit
vitus sprach mit bescheidenheit
geruasius vnd Alban wollen jagen
hans vnd henßlin sollen das Petro sagen

Der t xviij stunden
dy n vi stunden


Welcher ochs gern zeucht den pflüg
wellen in dy ern gemeinlich

Ewalt maria vnd vlrich
wellen in dy ern gemeinlich
des frauwet sich margreta gar fast
vnd machet das alles Arbogast
vnd magdalena wil auch Jacob liep han
Das verdrußet bischoff german

Der t xvi stunden
Dy n viii stunden


Wer da schniden well lern
Der mach sich vff in dy ern

Peter vnd steffan wünniglich
Oschwalt syxtus des frauwet sich
Laurentius sprach das wysß Allmenglich
maria wil farn zů hymelrich
lenhart ginge das sagen bartholomee
ludwig sprach das wyste johannis houpt ee

Der t xiiii stunden
Dy n x stunden


Gůttz mostes des hab ich vil
Dem ich in geben wil

Egidius bliese vß einem horn
Freuwet euch maria ist geborn
laißt vns das crutz erheben
so wird der herbst nehehen
matheus mauricius sprechen da
des ward cosmas vnd michel fro

Tag vnd nacht glich

Mit holtz soltu dich bewarn
Der Winter der kumbt gefarn

Remigius der hieß frantzen
mit gertruden frolichen tantzen
Dyonisius sprach was betutet das
es war gallen vnd lucas gestanden baß
vrsula sprach wer tantzen wil
der sy Symonis vnd myn gesell

Der t x stunden
Dy n xiiii stunden


In aller heiigen namen
seuw ich mynen samen

All heilgen fragen naich gutem win
wildeburdus sprach Iouffent hin
Martinus schencket guten most
vnd haut da by vil guten trost
cecilia clemens Seiten kathrinen das
bilhilt hieß kumen Andreas

Der t viij stunden
dy n xvi stunden


Mit würsten vnd mit braten
Saltu din hus beroten

Wenn kumbt jungffer barbara
sprach nycolaus zů maria
wy lange sol din lucia beiten
das sy dy kindlbett bereite
wenn thoma bringt schier dy wyhenacht
steffan haut her thoman bischoff gemacht.

Der t vi stunden
dy n xviii stunden

Ms. C 101

Transkription nach Ms. C 101

2r

horend
do
Cristus
ward
beschniden
drÿ
küng
von
orient
kamen
geriden
vnd
oprete
dem
herre
lobsang
Anthonius
sprach

sebastian
Agneß
vincencus
dasnit
gesin
paulus
die
sullen
auch
mit
einander
dahin

2v

do
maria
wold
Agathen
gan
Jhm
sin
kind
oppren
schon
da
rief
velim
mitt
macht
frawen
vch
der
fasnacht
won
peter
vnd
mathild
koment
schier
wisset
das

3r

mertz
vert
da
her
mit
her
thoman
vnn
spricht
er
müs
gregorium
han
mitt
dem
wil
er
disputieren
so
komet
benedictus
vnn
will
hofiern
maria
vns
tröstin
mit
dem
jungen
kindlin.

Druck vom Drucker der 36-zeiligen Bibel

Textausgabe nach Wyss, Arthur: Ein deutscher Cisianus für das Jahr 1444, S. 17-19

Horent do cristus wart besnitten D[ri konnige von orient kamen geritten
Vnd opperten dem herren lobesam [Anthonius sprach zu] sebastian
Agnes sal do mit paulus gene V++ +++ +++ +++ +++ ++ne

Do maria sal mit agathen gan Jhesum [ir kint oppern s]chone
Do rieffe valentinus mit macht Frauwent vc[h der fast-] nacht

want petrus vnd mathias Komment schiere [wissent d]as

Mertz fert do her mit hin thoman Vnn spricht er [musse g]regorium han
Mit dem wolle er disputeren So kommet benedictu[s vn]d wil hofferen
Marien vnszer drosterin Vnd dem iungen kindelin +++

Apprille vnd bifchoff ambrofius Farent do here vnd [fprechent alf]us

Die oftern wolle tiburciu brenge So wjI Valerius daz
Sprechen georgius vnd marcus zu haut, wifte das [peter meylajnt

Meye das crutze funden hat Johannes [leit] da[s oley]
Gordian fprach zu feruacius. wir wollen zwar [nit] baden
Gang vnd fage auch vrban fnelle Das er vns brenge peter[nelle]

wir sollen frolichen leben Bonifacius wil esz alles vigeben […]
Als barnabas mir hat gefeit Vitus fprach mit befcheiden
Geruafius vn alban wolle iage Johes |vn hefelin folle dz pet sagen

Ewaldus maria vnd vlrich. wollen in die erne gemei[nl]ich
Des frauwet sich margreta gar fast Vnn machet d[as alles ar]bgast
Vnn magdalen wil auch iacob liep han Daz vdru[szet bischoff] german

Peter vnd steffan wonneclich Oswalt sixtus [des frauwent sich]
Laurencius sprach daz wisz almenlich Maria wil f[aren zu himmelr]ich
Bernhart ging du sagen bartelme Lodwig sprich dz [wist Johannes] heubt ee

Egidius bliesz us eyn horn Frauwent vch mari[a ist gebo]rn
Lassent vns das crutze erheben So wirt der her[bst no]hen
Matheus mauricius sprechent ia Des wart colma[s vnd] michel fro

Remigius der hiesze frantzen Mit gertruden frolich[en da]ntzen
Dionisi sprich waz bedudet daz Es were galle vnn Luc[as gesta]nden bas
Vrsula sprach wer dantzen wil Der sy symonis vn[d m]yn geselle

Alle heiligen fragen noch gutem win. willibord spricht laussent hien
martinus schencket guten most Vnd hat do by vil guter kost
Cecilia clemens sagten katherinen das Bilhilt hie[s] kommen andreas

wanne kommet jungfrau barbara Sprach nicolaus zu maria
wie lange sal din lucia beiden Das sie din kindelbette bereiden
wan tomam brengt nu die wynacht Steffan b[ischoff t]oman hat gedocht

Druck von Günther Zainer

Transkription vom Druck von Günther Zainer

Diß ist der Cisianus tzů tutsch vnd ain yeglich wortgibt ainen tag

Jenner
hat xxxj·tag ·
A Jhs
b das
c kind
d ward
e beschnitten
f drÿ
g kUEnig
A von
b orient
c quamen
d geritten
e vnd
f opfferten
g dem
A herren
b lobesam
c anthonius
d sprach
e tzů
f sebastian
g agnes
A ist
b da
c mit
d paulus
e gesin
f wir
g sollen
A auch
b mitainander
c hin
hornung hat
xxviii tag
d da
e maria
f wolt
g mit
A agathen
b gane
c ihesum
d ir
e kint
f opffern
g schone
A da
b ruft
c valentinus
d mit
e macht
f frauwent
g vch
A der
b fastnacht
c wann
d peter
e vnd
f mathias
g kumment
A schire
b wissent
c das
Mertz hat
xxxj taag
d mertze
e fert
f da
g her
A mit
b her
c thoman
d der
e spricht
f er
g müß
A gregorium
b han
c mit
d dem
e wœlle
f gertrut
g disputieren
A so
b kummet
c benedictus
d vnd
e will
f hofieren
g marien
A unser
b trœsterein
c vnd
d dem
e iungen
f kindelein
Apprill hat
xxx tag
g apprill
A vnd
b bischoff
c ambrosius
d farent
e da
f her
g vnd
A sprechent
b alsus
c die
d ostern
e wœllen
f tyburcium
g bringen
A so
b wil
c valerius
d das
c alleluia
f singen
g sprechene
A ieorius
b vnd
c marcus
d tzu
e hant
f wiste
g das
A petrusmailant
maij hat
xxxj tag
b philipp
c das
d crUEtze
e funden
f hat
g iohannes
A lidet
b das
c œlbad
d gordian
e sprach
f tzUO
g seruacius
A wir
b wœllen
c zwar
d nit
e baden
f alle
g sus
A gang
b vnd
c sage
d auch
e vrban
f schnell
g das
A er
b vns
c bringe
d peternell
Brachmont
hat xxx tag
e wir
f sollen
g frœlich
A leben
b bonifacius
c wi
d es
e alles
f vergeben
g als
A barnabas
b mir
c hat
d gesait
e vitus
f sprach
g mit
A sonderhait
b geruasius
c vnd
d alban
e wœllen
f iagen
g hans
A vnd
b henselin
c sollen
d das
e petern
f sagen
Haumont hat
xxxj tag
g ewalt
A maria
b vnd
c VOlrich
d wœllent
e in
f die
g erne
A gemaichlich
b deh(?) c frauwet
d sich
e margrete
f zwar
g vast
A vnd
b nachet
c das
d alles
e arbogast
f vnd
g magdalena
A wil
b auch
c iacob
d lieb
e han
f das
g vertrUEsset
A bischoff
b german
Augst hat
xxxj tag
c peter
d vnd
c steffan
f wœneclich
g oswalt
A sixtus
b afra
c frauwent
d sich
e laurencius
f sprach
g das
A wissze
b allmenclich
c maria
d wil
e faren
f tzü
g hijmelrich
A bernhart
b ging
c das
d sagen
e bartolome
f ludwig
g sprach
A das
b wist
c iohannes
d haupt e ee
Solmont hat
xxx tag
f egidius
g blieb
A auff
b ain
c horn
d stauwent
e UEch
f maria
g ist
A geborn
b lassent
c vns
d das
e crUEtze
f erhœhen
g so
A wirt
b der
c herpst
d nahen
e matheus
f mauricius
g sprechent
A ia
b deß
c ward
d cosmas
e vnd
f michel
g fro
Herbstmint
hat xxxj tag
A remigius
b der
c hieß
d frantzen
e mit
f fiden
g frœlichen
A dantzen
b dyonisius
c sprach
d was
e bedUEtet
f das
g es
A wAEre
b gallen
c vnd
d lucas
e gestanden
f bas
g vrsula
A sprach
b wer
c dantzen
d wœlle
e der
f sy
g simonis
A vnd b min
c geselle
Schlachtmont
hat xxx tag
d alle
e hailgen
f fragent
g nach
A sant
b lenhart
c willibradus
d sprach
e loffent
f dar
g martinus
A schencket
b gůtten
c most
d vnd
e otmar
f hat
g da
A vil
b güter
c konst
d cecilia
e clemens
f sageten
g Katharinen
A csinrat
b gilhild
c hieß
d kōmen
e andream
Wintermont
hat xxxj tag
f Wann
g kommtet
A iungfraue
b Barbara
c sprach
d niclaus
e zu
f maria.
g Wie
A lang
b soll
c din
d lucia
e baiten,
f das
g sy
A din
b kindelbette
c beraite
d wan
e thoman
f bringt
g schier
A di
b winacht
c steffan
d hat
e her
f thoman
g bischoff
A gemacht

M cccc lxx iar


Diß hat getruckt Ginther tzainer von Reutlingen tzů Augspurg

Druck von Ludwig von Renchen

Transkribtion des Drucks von Ludwig von Renchen

Eyn duytz Kallender gemacht na den Cisioianus

der Hardmaynt hait xxxi dach
Ihesus dat kint wart besneden Drycoenyck von orienten dye quamen gereden jnn offerden den heren louesang
Anthonys sprach tzo Sebstian Agnies will doch nae Paulus beyden wyr sullen vns ouch bereyden


Der Spurkell hait xxviij dach
Myt Maria vnde myt Agaten gayn Jrem lyeuen kynde offerhandedoyn Do rieff Valentin am auent
Jch brienghen den vastausent Want Peter vnde Matheys comen vp den dach


Der Mertz hait xxxi dach
Mert vert da her myt aller macht Vnd spricht ych hayn Gregorium bracht Ich moys my em disputyeren
Do quam Benedictus vnd wold houyeren Maria onse troesteryn Vnd dem jongen kyndelyn


Der Aprill hait xxx dach
Aprill vnd Bischoff Ambrosius Varen da hyn vnde sprechen alsus Leo will vns Tiburcium bringhen
So will Valerius myt freuden syngen das Ioris ynn Mar cus willen komen yn Vitalis Querijn


Der Mey hait xxxi dach
Philips dat Crutz vonden hayt Johan ym olich wart gebaet Gordian sprach tzo Seruacius
Wir willen vurwar nyet baden alsus Ganck hyn vnd sach Vrbanen snell Dat hey vns breng Petronell


Der Bramaent hait xxx dach
Wyr sullen frolich leuen Bonefacius will vns gencoh geuen Als Barnabas myr hat geseyt
Vitus sprach myt bescheydenheit Geruasius jnn Albanen willen jeghen Johann der deuffer sall yr Peter sagen


Der Heumanet hait xxxi dach
Wyr Ewalt Maria vnd vlrich komen na eynander gemeinlich
Des her ouch sent Margaretha geynen last Saget Allexius vns dan fast Want Magdalena Dricoenyng jn Jacob wyll hayn Panthalioen sall yr afstayn.


Der Auyst hait xxxi dach
Petrunckel wart wunderlich Des walt Sixtus des freuden sych want Laurens sprach nou wysset gemeinlich
maria wilr varen tzo himelrich Bernart gickyt saghen Bartholomee Lodewich den bede sent Johans onteufdong wer


Der Euenmaent hait xxxi dach
Egidius blies yn syn horn freuwet vch mariaMaria ys geboren Laest vns das mariaCruitz erhoegen
Eusemye sal yt wael genoegen mariaMatheus Mauricius verbeyden waren Darna mariadoemwiong quan mariaMichel visszoren


Sent Remeys maent hait xxxi dach
Remey der hiesch fransen myt fidis frolich dansen Doch Gereoens beste maynong was
It het Gallen vnd Lucas gestanden bas Vrsel myt Severin dansen would Dat yt Symon wael behagen sould


Aller Hilgen manet hait xxx dach
Allhilgen dye vragen nae gueden wijn Willebrort sprach leuff geringh Merten kunibert commen na
Vnn willen dans frolich syn myt Maria Cylie hiesch vraghen karherinen das Wanne will commen Andreas


Sent Andries manet hait xxxi dach
Wan kume jonfrau Barbara Sprach Niclas tzo maria wye lang wyll doch Lucia beyden
Si sold dat kindelbet bererden want Thomas breugt verwart dye kerstnus Steffen Johannes kyndern sagent vns gewis